De determinant van een -matrix is een getal. Dat getal hangt af van de matrix, en in het bijzonder van de rijen van de matrix. De afhankelijkheid van de rijen is het uitgangspunt bij de definitie van een zogenaamde determinantfunctie.
Een determinantfunctie op is een functie die aan ieder -tal vectoren een getal toevoegt, zodanig dat aan de volgende eigenschappen voldaan is:
- Multilineariteit: voor geldt
- Antisymmetrie: door verwisseling van twee vectoren in de argumenten gaat de waarde van de determinant in zijn tegengestelde over.
- Normering: .
De multilineariteit zegt dat, voor elke , de functie lineair is in het -de argument (waarbij alle andere argumenten constant gehouden worden). De multineariteit stelt dus dat lineair is in elk argument.
Bovenstaande definitie hangt af van . Bovendien volgt niet uit de definitie dat er voor iedere inderdaad een determinantfunctie bestaat. Dit is echter wel het geval, zoals hieronder te zien is.
De antisymmetrie kan ook geformuleerd worden als wanneer twee argumenten gelijk zijn (dus als voor onderling verschillende en ). Zie Determinantfuncties verdwijnen op afhankelijke vectoren hieronder.
Ook zonder normering zijn multilineaire antisymmetrische functies te bepalen, zoals in het laatste onderdeel van onderstaande stelling Karakterisering van de determinant duidelijk wordt.
De functie kan ook worden gezien als een functie met als argument de -matrix waarvan de -de rij is.
Laat voor en in . Dan is een determinantfunctie op :
- Multilineariteit: in elke term van de som in de definitie komt een coördinaat van elk argument één keer voor.
- Antisymmetrie:
- Normering: .
Schrijven we en , dan zien we dat deze definitie overeenkomt met de determinant van de matrix uit een eerder gegeven definitie.
Laat voor , en in , waarbij het inproduct en het uitproduct weergeeft. Dan is een determinantfunctie op :
- Multilineariteit: de vectoren , , komen elk precies één keer voor en het inproduct en het uitproduct zijn beide lineair in elk van hun argumenten.
- Antisymmetrie: We laten zien dat als twee van de drie argumenten gelijk zijn, dan volgt. Het uitproduct is antisymmetrisch, dus . Omdat loodrecht staat op zowel als , geldt zowel als .
- Normering: .
We gaan aantonen dat er voor iedere inderdaad precies één determinantfunctie bestaat en die ook daadwerkelijk bepalen; die heet dan de determinant. We trekken eerst enige conclusies uit de definitie.
Als een determinantfunctie op is, dan heeft ze de volgende eigenschappen.
- : als onder de vectoren twee dezelfde voorkomen, dan is de determinant gelijk aan .
- als het stelsel lineair afhankelijk is.
1. Door verwisseling van de twee argumenten die gelijk zijn aan de vector gaat de determinant in zijn tegengestelde over, maar tegelijkertijd verandert het argument niet zodat de determinant hetzelfde blijft. Dat kan alleen als de determinant is.
2. Veronderstel gemakshalve dat Dan isvanwege het eerste onderdeel.
Als multilineair is, dan kan de antisymmetrie ook geformuleerd worden als wanneer twee argumenten gelijk zijn (dus als voor onderling verschillende en ).
We hebben in punt 1 van het bewijs al gezien dat de aanname dat antisymmetrisch is, impliceert dat wanneer twee argumenten gelijk zijn. We bewijzen nu de omgekeerde implicatie die zegt dat uit de aanname dat als volgt dat antisymmetrisch in de argumenten en is.
We bekijken de eerste twee argumenten en schrijven . Dankzij de multilineariteit geldt
Als wanneer twee argumenten gelijk zijn, dan geldt voor alle vectoren . Dus wordt bovenstaande gelijkheid waaruit antisymmetrie van volgt, en dus ook antisymmetrie van in de eerste twee argumenten.
Antisymmetrie voor elk ander tweetal argumenten kan net zo bewezen worden.
Voor de onderstaande karakterisering van determinantfuncties gebruiken we enkele feiten over permutaties.
Bekijk de functie op gedefinieerd door
waarbij de som loopt over alle permutaties van . Hierbij is , zodat , de determinant van , de -matrix waarvan de -de rij gelijk is aan .
- De functie is een determinantfunctie.
- De functie is de enige determinantfunctie op .
- Als een functie met argumenten uit is die multilineair en antisymmetrisch is, dan geldt .
In plaats van schrijven we ook wel . We zullen naar bovenstaande uitdrukking voor verwijzen als de somformule voor de determinant.
Neem en bekijk de matrix De rijen zijn dus en .
Er zijn nu slechts twee permutaties van , namelijk en . De eerste permutatie heeft al de goede volgorde; het bijbehorende teken is dus . De tweede permutatie heeft één verwisseling nodig om in de volgorde te komen, zodat het teken ervan gelijk is aan . We vinden dus
in overeenstemming met de eerder gegeven definitie.
Nu . Bekijk de determinant van de -matrix met -element :
Er zijn zes permutaties van ; met een plusteken corresponderen , en en met een minteken , en . We vinden
Deze uitdrukking staat bekend als de regel van Sarrus. Hij is eenvoudig te onthouden: zet de eerste twee kolommen achter de matrix
en neem nu de drie termen op de hoofddiagonaal of daar evenwijdig aan met een plusteken en de termen op de nevendiagonaal (dat wil zeggen: ) of daar evenwijdig aan met een minteken.
In 2-dimensionale determinanten zagen we al dat -determinanten een interpretatie als oppervlakte hebben. Iets dergelijks geldt ook voor -determinanten: deze meten volumina van parallellopipida in .
Als we de determinant schrijven als een som van termen waar in voorkomt, zoals in het bewijs gebeurt, dan komt elke lijst indices voor. Maar veel termen verdwijnen. Immers, als twee van de indices gelijk zijn, dan staat er in het rechter lid een determinant met twee gelijke vectoren en die is . Dus: als bestaat, dan is
Welke indices staan er in deze som, en uit hoeveel termen bestaat deze som? Uit het feit dat alle getallen verschillend moeten zijn en dat ieder tussen en ligt, volgt dat in alle getallen tussen en precies één keer voorkomen. Zo'n rijtje heet een permutatie van de getallen . Alle permutaties van zijn bijvoorbeeld
Deze permutaties vinden we als volgt: we kiezen een element uit . Dat kan op drie manieren. Daarna blijven er nog twee keuzen voor het tweede element over. Het derde element ligt dan vast. Er zijn dus mogelijke permutaties van .
Uniciteit: We zijn nu in staat voor iedere de determinantfunctie uit te schrijven. Dat gaat op dezelfde manier als bij -matrices: schrijf elke rij uit als lineaire combinatie van de standaardbasisvectoren en gebruik de multilineariteit om de determinant uit te schrijven als een som van vele determinanten van standaardbasisvectoren. Bekijk daartoe de matrix
met rijen . Dan is voor iedere
en dus
Dit is een som met heel veel termen. Er zijn sommatie-indices ieder met mogelijke waarden dus het aantal termen is . Voor een toch vrij lage waarde als staan hier termen.
Omdat termen waarin twee indices en gelijk zijn, nul opleveren, kunnen we ons beperken tot permutaties van . We tellen deze permutaties als volgt. Voor het eerste element zijn er mogelijkheden, dan voor het tweede element nog , voor het derde element nog , voor het voorlaatste nog , waarna het laatste element vastligt. Er zijn dus permutaties van .
De som voor telt dus in deze vorm termen. Dat is heel wat minder dan , maar voor zijn het er altijd nog . Als sommige termen in de som over alle permutaties gelijk aan zouden zijn, dan zou de som uit nog minder termen bestaan. Dat is echter niet het geval. Omdat uit alle getallen bestaat, kunnen we door herhaald verwisselen de volgorde bereiken. Iedere verwisseling betekent een factor . Als het aantal verwisselingen even is, dan is gelijk aan en anders gelijk aan . We vinden dus:
Als bestaat, dan is
waarbij de som loopt over alle permutaties van en in de som het plusteken genomen moet worden als de permutatie in een even aantal verwisselingen in de volgorde gebracht kan worden en anders het minteken.
det is een determinantfunctie: Om dit te bewijzen, gaan we na dat aan de drie eisen voor een determinantfunctie voldoet.
Multilineariteit: Laat een van de getallen zijn. We willen laten zien dat lineair is in het -de argument . Omdat een som van termen van de vorm is, volstaat het om na te gaan dat elk van deze termen lineair in is. Dat is inderdaad het geval, want alleen de factor komt van .
Antisymmetrie: door verwisseling van twee vectoren in de argumenten gaat de waarde van de determinant in zijn tegengestelde over. Als we de argumenten en verwisselen, dan krijgen we dezelfde uitdrukking, met en in elke term vervangen door respectievelijk en . Omdat het alleen om een verwisseling gaat, mogen we veronderstellen. Als we de samenstelling van en de verwisseling van en laten zijn, dan krijgen we dus
Voor de duidelijkheid behandelen we deze gelijkheden nogmaals, maar nu met meer woorden:
Uit volgt dat één transpositie minder heeft dan zodat . De som over alle permutaties is gelijk aan de som over alle permutaties . Met al deze resultaten vinden we:
Normering: .
Een standaardbasisvector van bestaat uit nullen en één op positie :Dit betekent:In onderstaande som over alle permutaties is , die hoort bij , dus de enige term ongelijk aan nul:
Laatste uitspraak: Als , dan is elke term in de uitwerking van gelijk aan nul omdat er een factor in voorkomt. Dan geldt , als vereist. Stel daarom . Dan is gedefinieerd; het is een functie die voldoet aan alle drie de eisen voor een determinantfunctie, zodat vanwege de uniciteit geldt De uitspraak volgt nu na vermenigvuldiging van beide leden met .
De somformule heeft termen, waarbij en voor . Dat is veel te veel om zelfs voor relatief kleine nog bruikbaar te zijn. Wel volgen uit de formule resultaten die we bij het berekenen van determinanten gebruiken.
Voor welke waarde van is de determinant van onderstaande matrix gelijk aan nul?
Geef je antwoord in de vorm van een geheel getal of onvereenvoudigbare breuk.
We berekenen de determinant van :
De determinant is dus dan en slechts dan gelijk aan nul als .